ناباروری ثانویه؛ آشنایی با علل, راه کارها و درمان آن در آقایان

امروزه به دلایل بسیاری اعم از روش ناصحیح زندگی، غذاهای چرب و مضر، چاقی و… مشکلات ناباروری افزایش چشم‌گیری در بین خانواده‌ها داشته است. این مشکل افراد را به شدت درگیر کرده و بسیار آزار دهنده است. در این بین مراجعه برای پیگیری و درمان ناباروری ثانویه که یکی از انواع ناباروری بوده و نوع خاصی از ناباروری نیز محسوب می‌شود؛ از این قاعده مستثنا نبوده و روندی افزایشی دارد. در این متن درباره علل، علائم و درمان «ناباروری ثانویه» اطلاعات مهمی را در اختیار شما قرار خواهیم داد.

معنای ناباروری ثانویه چیست؟

در کنار مشکلاتی که عامل ناباروری و عدم توانایی در بچه‌دار شدن است که امروزه عده کثیری از زوج‌ها را درگیر کرده است، نوع دیگری از ناباروری وجود دارد که معمولاً کمتر از ناباروری‌هایی بوده که عمدتا در مورد  آن‌ها شنیده‌ایم، مورد توجه قرار می‌گیرد. این نوع از ناباروری به حالتی اطلاق می‌شود که زوجین از قبل فرزندی دارند و در تلاش‌های بعدی برای بچه دار شدن ناموفق بوده‌اند. به طور کی برای بارداری بار دوم یا بارداری که با سقط همراه باشد، نوعی خاص از ناباروری به نام «ناباروری ثانویه» شکل می‌گیرد که همچون بارداری اولیه علت‌های مختلفی دارد و اگر زوجین قصد بارداری داشته باشند باید هر چه سریع‌تر نسبت به درمان آن اقدام کنند.

ناباروری ثانویه چیست؟

بعد از بالا رفتن سن امکان باروری در بانوان و آقایان کاهش می‌یابد علاوه بر این در بعضی مواقع دلایل بیولوژیکی دیگری مانع از باروری زوجین در سن باروری می‌شود که در زنان و مردان متفاوت است. اگر زوجین بعد از فرزند اولشان قصد فرزندآوری بعدی داشته باشند و بعد از اقدام دو یا سه بار در هفته بعد از یک سال، هنوز موفق به بارداری نشده‌اند، مشکوک به ناباروری ثانویه هستند. در این صورت است که با مراجعه به متخصص اورولوژی باید مشخص مشکل از کدام یک از زوجین و به چه دلیلی است که درمان صحیح روی شخص صورت گرفته و مشکل برطرف شود.

ناباروری ثانویه چیست؟

گفتنی است که در موارد بروز نشانه‌‌های خاص، در اولین فرصت ممکن مراجعه به پزشک صورت گیرد که در پایین به چند مورد از آن اشاره‌ای کوتاه خواهیم داشت:

• قاعدگی‌های نامنظم در زنان
• قاعدگی با فاصله زمانی بسیار کم مانند هر ۳ هفته یک‌بار
• قاعدگی با فاصله زمانی طولانی مانند ۳ ماه یا بیشتر از آن
• سقط جنین ۲ یا بیشتر از آن
• داشتن سابقه عفونت لگنی و یا ابتلا به آن در حال حاضر
• بالا رفتن سن (حدوداً بالای ۳۵ سال) در زنان
• لمس نکردن بیضه‌ها و بروز مشکل در کیسه بیضوی مردان
• عفونت پروستات در مردان و سابقه عفونت در گذشته

علائم ناباروری

به طور معمول ناباروری علائم و علامتی خاص ندارد و تا زمانی که زوجین اقدام نکرده باشند، مشخص نمی‌شود که می‌توانند صاحب فرزند شوند یا خیر. حتی اگر پیش از اقدام به بارداری احتمال دهند که بارداری آن‌ها دچار مشکل خواهد شد، اصولاً باید بلافاصله به درمان آن بپردازند. بنابراین حتی اگر شما تا به امروز اقدام به بارداری نکرده‌اید، احتمال این است که مشکلی در باروری داشته باشید ولی از آن بی‌اطلاع هستید. با اینکه علامت خاصی در دست نیست که صد درصد باروری یا ناباروری شما را به صورت دقیق بیان کند، اما نشانه‌هایی وجود دارد که با توجه به آن‌ها می‌توان به وجود مشکل پی برد و پیگیری کرد تا درمان بهتر و راحت‌تر صورت گیرد.

علل ناباروری ثانویه چیست؟

علل ناباروری ثانویه چیست؟

از جمله دلایل ناباروری ثانویه در بانوان و آقایان متفاوت است، در صورت بروز ناباروری طی مراجعه به پزشک و بررسی هر یک از آن‌ها می‌توان در درمان این مشکل کمک شایان کرد. گفتنی است این عوامل می‌توانند قبل از بارداری اولیه نیز بروز دهند و مختص ناباروری ثانویه نیستند و اغلب قابل درمان خواهند بود.

علل ناباروری ثانویه در زنان

از جمله عوامل ناباروری زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بارداری قبلی

بارداری و زایمان در برخی موارد بدون عوارض نیست و ممکن است به دلیل باقی ماندن جفت بعد از زایمان و بروز انواع عفونت، پارگی کیسه، سقط غیر ایمن و… مانع از بارداری شود.

وزن

افزایش و کاهش وزن‌های متعدد، در عملکرد درست تخمدان‌ها اثر می‌گذارد و باعث نارسایی تخمدان شده و از بروز بارداری صحیح جلوگیری به عمل می‌آورد.

سن

با افزایش سن، قدرت باروری به دلیل کاهش تعداد تخمک کمتر می‌شود. همچنین فاصله طولانی مدت بین فرزند اول و دوم باعث کاهش کیفیت تخمک نیز می‌شود که مانع از بارداری صحیح است.

انسداد فالوپ

انسداد فالوپ

یکی از اختلالات مهم در ناباروری اختلال و انسداد در لوله‌های فالوپ است. ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند سوزاک یا کلامیدیا باعث انسداد لوله‌های رحمی شده که مانع از انتقال تخمک از تخمدان به رحم می‌شود که یکی از عوامل ناباروری است.

اختلال تعداد و کیفیت تخمک

بعد از سن ۴۰ سالگی تعداد و کیفیت تخمک در بانوان کمتر می‌شود و این عامل باعث بروز اختلالات ژنتیکی نظیر سندرم دان و دیگر بیماری‌ها را بالا می‌برد و از طرفی عوامل یاد شده نیز احتمال بارداری را کاهش می‌دهد.

آندومتریوز

وقتی که قسمتی از بافت رحم در نقاط دیگری از بدن (همانند روده یا تخمدان) رشد کند و بافتی تکامل یافته شود؛ آندومتریوز اتفاق می‌افتد. در این صورت نیز، کیفیت تخمک کاهش می‌یابد و موجب اختلال در بارداری می‌شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک

در این سندرم هورمون مردانه در بدن زنان بیش از حالت نرمال رخ داده، در نتیجه مانع از تخمک گذاری شده که این حالت به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOD) معروف است. در بروز این مشکل تعادل هورمونی بهم خورده و از بروز بارداری صحیح جلوگیری می‌شود.

مشکلات رحمی

مشکلات رحمی

مشکلات رحمی مانند عفونت یا زخم رحم، تولید و رشد پولیپ یا فیبروم رحم، باعث بروز اختلال ناباروری ثانویه در بانوان می‌شود. همچنین زخم ایجاد شده در عمل سزارین و عدم درمان مناسب و صحیح آن در زمان مناسب نیز موجب بروز چسبندگی رحم و ناباروری ثانویه در زنان است.

علل ناباروری ثانویه در مردان

تعداد دیگری از احتمال بروز ناباروری ثانویه، مربوط به وقوع مشکل در بدن مردان است که از جمله آن‌ها می‌توان به کمیت و کیفیت اسپرم تولید شده از طرف مرد به دلیل بالا رفتن سن، وضعیت جسمی مرد و بروز انواع بیماری و مصرف دارو‌های خاص اشاره کرد. از جمله عوامل ناباروری ثانویه در مردان موارد نام برده در زیر است:

واریکوسل

یک بیماری مختص به آقایان است که باعث تورم و ملتهب شدن غیر عادی اسکروتوم یا کیسه بیضه می‌شود. با اتساع عروق خونی و بالا رفتن دما که ناشی از افزایش جریان خون است، باعث بروز این مشکل شده که باعث از بین رفتن اسپرم‌های سالم خواهد شد و یا حتی با بدشکل کردن آن‌ها، مانع از باروری سالم از طرف مرد است.

مشکلات پروستات

مشکلات پروستات

اگر به پروستات مرد آسیبی وارد شود، عواقب بدی مانند کاهش انزال طبیعی و پایین آمدن تعداد اسپرم روی می‌دهد که در ناباروری ثانویه نقش عمده دارد. علاوه بر این، اگر به پروستات ضربه وارد شود، ممکن است مایع منی به سمت عقب بازگردد که عواقب جبران ناپذیری در پی دارد.

مصرف داروهای خاص

باید اذعان داشت که مصرف برخی از داروها مانند داروهای فشار خون و آنتی‌بیوتیک و همچنین پروسه درمان برخی از بیماری‌های عفونی و قارچی، تشنج، التهاب روده و معده، سرطان پروستات، روماتیسم، افسردگی و نقرس بر کیفیت اسپرم نقش داشته داشته و می‌تواند سبب بروز نازایی ثانویه در مردان باشد.

کاهش میزان تستوسترون

در برهه‌ای خاص از زندگی مانند افزایش سن آقایان، اختلالات غده تیروئیدی، تومورهای خوش‌خیم، سابقه جراحی و عفونت اندام‌های تناسلی، اوریون، آبله، سکته قلبی و حتی کما از جمله عواملی هستند که در کاهش تولید هورمون تستوسترون می‌توان از آن‌ها نام برد. این کاهش تعداد اسپرم یکی از دلایل مهم ناباروری محسوب می‌شود.

استرس

داشتن استرس طولانی مدت و زیاد در ترشح هورمون نقش عمده دارد و این مورد با کاهش تولید اسپرماتوژنز و تغییر شکل و مورفولوژی اسپرم‌ها تاثیر بسزا داشته و در بروز ناباروری ثانویه از عوامل مهم محسوب می‌شود.

عوامل محیطی

شرایط و عوامل محیطی، یکی دیگر از موارد بروز ناباروری ثانویه است. می‌توان به مواردی مثل در تماس بودن با حرارت بالا، قرار گرفتن در محیط‌های شیمیایی و آفت‌کش‌ها و همچنین تماس با ماده شیمیایی و مضر سرب و دی سولفید کربن اشاره کرد که در کمیت و کیفیت اسپرم‌ها نقش عمده دارند. همچنین استفاده بی‌رویه از روان‌کننده‌ها نیز در کیفیت اسپرم نقش داشته، و مناسب نیست و حتی موجب از بین رفتن آن‌ها نیز می‌شود.

درمان ناباروری ثانویه چگونه است؟

درمان ناباروری ثانویه چگونه است؟

عموما راه‌های درمان ناباروری ثانویه با ناباروری اولیه فرق چندانی بایکدیگر ندارند و با توجه به علت ناباروری ثانویه در زوجین، راه‌های درمان متفاوتی به آن‌ها پیشنهاد می‌شود. از جمله درمان‌های نازایی به شرح زیر است:

درمان دارویی

داروها معمولا برای تعادل هورمونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین می‌توانند برای تحریک تخمک‌گذاری در کمک به بارداری کمک کننده باشند. از معروف‌ترین داروهای ناباروری می‌توان به کلومفین و لتروزول که تحریک‌کننده تخمک‌گذاری هستند، اشاره کرد. البته در نظر داشته باشید که نباید به صورت خودسرانه از آن‌ها مصرف کنید.

IUI

IUI

در این روش اسپرم‌ها جمع می‌شوند و هنگامی که زمان تخمک‌گذاری فرا برسد توسط وسیله‌ای به نام کانتر به داخل رحم انتقال می‌دهند. این روش به عنوان راهی است تا احتمال لقاح را بالاتر برود.

IVF

در این روش درمانی، با کمک داروهای تحریک کننده، تخمک‌گذاری صورت می‌گیرد و عمل تخمک‌گیری انجام می‌پذیرد. هم‌زمان از مایع منی همسر، اسپرم‌ها جدا می‌شود و سپس در محیط آزمایشگاه عمل لقاح انجام می‌گیرد و پس از تشکیل جنین (ها) به داخل رحم مادر انتقال داده می‌شود. در این روش می‌توان از تخمک اهدایی یا اسپرم اهدایی نیز استفاده کرد. حتی در IVF می‌توان از رحم اجاره‌ای برای کمک به بارداری نیز بهره برد.

جراحی

ممکن است در بعضی مواقع شخص به عمل جراحی نیاز داشته باشد. با کمک جراحی می‌توان مشکلات بانوان نظیر فیبروم رحم، اسکار رحم و آندومتریوز پیشرفته را درمان کرد. همچنین می‌توان برای درمان مشکلاتی که سبب ناباروری در مردان می‌شود از عمل جراحی واریکسل کمک گرفت.

استفاده از آنتی اکسیدان‌ ها و مکمل‌ های ضد پیری

از آنتی اکسیدان‌ها و مکمل‌ها می‌توان برای بهبود قدرت باروری بانوان و آقایان و همچنین بهبود کیفیت منی استفاده کرد.

پرسش‌های متداول

بهترین راه درمان ناباروری ثانویه چیست؟

بستگی به شرایط و دلایل مشکل دارد؛ عموما روش‌های IVF و IUI برای اغلب مشکلات ناباروری موثر خواهند بود.

علت اصلی ناباروری ثانویه چیست؟

عموما مشکلات در تخمک‌گذاری، اختلالات لوله فالوپ، اندومتریوز یا مشکلات رحمی است‌.

مشکلات ناباروری ثانویه عموما مربوط به زنان می‌شود یا مردان؟

 در ناباروری ثانویه بانوان و آقایان به یک اندازه احتمال وجود مشکلاتی که باعث ناباروری شده باشد را دارند. به طور کلی در ناباروری ثانویه، احتمال وجود مشکل در یک از مرد و زن یک سوم است و یک سوم احتمال وجود مشکل در هر دو وجود دارد.

کلام پایانی

ناباروری ثانویه علائمی مشابه با ناباروری اولیه دارد و درمان‌های آن‌ها نیز مشابه هم است. تشخیص علت ناباروری مردان و زنان امریست که تنها باید توسط یک متخصص با تجربه صورت بگیرد. باتوجه به اینکه روند درمان ممکن است کمی زمان‌بر باشد بهتر است به جای احساس ناراحتی یا عذاب وجدان، نهایت تلاش خود را برای حفظ آرامش در این دوره بکنید تا هر چه سریع‌تر به نتیجه مطلوب برسید.

در پایان مطالعه مقالات زیر نیز برای شما میتواند مفید باشد: